Christian Kerez
Ewolucja koncepcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Roboczy pokaz nowych modeli, wizualizacji i planów, odbywający się od 15 do 29 lipca w siedzibie tymczasowej Muzeum, ma przybliżyć mieszkańcom Warszawy przebieg prac projektowych i rozwój konkursowej koncepcji gmachu przy placu Defilad, którego powstanie zapoczątkuje proces rewitalizacji centrum stolicy. Prezentacja ta jest wyjściem naprzeciw wielkiemu zainteresowaniu mediów i opinii publicznej, zarazem oferuje unikalną szansę przyjrzenia się warsztatowi pracy architekta i prześledzenia jego procesu twórczego.

Nowe rozwiązania, proponowane obecnie przez Christiana Kereza, są wynikiem wielomiesięcznych konsultacji z dyrekcją Muzeum, ze środowiskiem artystów i architektów, a także spotkań z władzami i mieszkańcami Warszawy. Przez ten czas doprecyzowaniu ulegał program funkcjonalny budynku, co znajduje odbicie w prezentowanych obecnie planach.

Opisując koncepcję budynku, można odnieść się do trzech następujących motywów:

Budynek jako krajobraz

Przeżywanie architektury gmachu Muzeum będzie porównywalne do doświadczania krajobrazu naturalnego. Sprawi to horyzontalny charakter budynku, jego rozłożystość i monumentalność przyjętych rozwiązań. Wewnętrzna przestrzeń budynku, całkowicie unikalna, oferować będzie niepowtarzalne przeżycie. Różnorodne funkcje muzeum zostały maksymalnie zintegrowane – by z nich korzystać, publiczność będzie mogła całkowicie dowolnie wybierać własne trasy poruszania się po budynku, za każdym razem doświadczając inaczej zdefiniowanej przestrzeni. Spacer po Muzeum będzie swoistą przygodą, bowiem budynek, ze względu na swoje rozmiary i otwartość na miasto będzie oferować rozmaite widoki i perspektywy – zarówno na wnętrze, jaki na otoczenie gmachu.

Wnętrze/zewnętrze

Kolejnym kluczowym motywem, obecnym w koncepcji projektu jest odwrócenie napięcia pomiędzy wnętrzem a zewnętrzem budynku. W ostatnich dwudziestu latach w światowej architekturze muzealnej dominował trend tworzenia spektakularnych powłok, skrywających konwencjonalny układ białych pudeł pomieszczeń wystawowych. Budynek warszawski skoncentrowany jest na osiągnięciu wyjątkowego wnętrza. Elegancka, horyzontalna bryła gmachu Muzeum, współgrająca z modernistyczną zabudową otaczającą pl. Defilad jest wynikiem rozwiązań konstrukcyjnych, przyjętych w planowaniu wewnętrznej struktury budynku.

Muzeum na dynamicznej mapie miasta

Trzecim motywem koncepcji budynku jest jego integracja z centrum Warszawy i oddanie dynamicznego charakteru tej przestrzeni. Obecny, bardziej dynamiczny wyraz fasady oraz skompresowanie programu funkcjonalnego Muzeum spowodowało, że struktura budynku lepiej współgra z otaczającym ją, stale się zmieniającym miastem. Kontrastujące ze sobą dwa poziomy Muzeum – dolny, skonstruowany na siatce słupów i podzielony ścianami, i górny, będący wielką, pustą przestrzenią, przykrytą namiotem dachu, będą ściśle zintegrowane dzięki łączącym je amfiteatralnym schodom. Przeszklony parter, oferujący szeroką dostępność budynku z zewnątrz i ciąg okien na piętrze zapewnią zmienne i różnorodne widoki na miasto. A jednocześnie unikalne, monumentalne pomieszczenia dla sztuki, twórczych projektów i innowacyjnych działań edukacyjnych będą oferować optymalną przestrzeń publiczną, pobudzającą ciekawość i wyobraźnię i skłaniającą do interakcji.

Przegląd rozwiązań funkcjonalnych

Projekt ewoluuje w kierunku jak najgłębszej integracji przestrzeni ekspozycyjnych z przestrzeniami ogólnego użytku. Sztuka będzie widoczna i dostępna wprost z poziomu ulicy w obszernej galerii na parterze budynku, ulokowanej od strony ul. Marszałkowskiej. Przestrzeń wystawiennicza na parterze przeznaczona będzie na wystawy czasowe, adresowane do jak najszerszych grup odbiorców. To tu pokazywane będą wystawy „wielkich nazwisk” sztuki polskiej i światowej.

Przestronne lobby wejściowe, otwarte na ulicę Marszałkowską i pl. Defilad, otoczone będzie przez kawiarnię, księgarnie i audytorium, które służyć będzie jako sala przedstawień teatralnych, koncertów muzycznych i dużych spotkań o charakterze konferencyjnym. Na parterze znajdzie się także kolejna sala wystawiennicza, przeznaczona na projekty najmłodszego pokolenia artystów oraz tzw. „Galeria Warszawska”, otwarta na lokalne inicjatywy środowisk twórczych i na projekty interdyscyplinarne, wykraczające poza ramy sztuk wizualnych. Będzie tu także sala kinowa, mniejsza sala konferencyjna i otwarta na plac Defilad restauracja.

Górna kondygnacja pomieści olbrzymią salę „wielkich projektów”, ulokowaną wzdłuż ulicy Marszałkowskiej. W dochodzącej do 16 metrów wysokości przestrzeni, ze względu na siłę architektonicznego wyrazu będącej prawdziwą świątynią sztuki, realizowane będą wielkie wystawy rzeźbiarskie oraz projekty specjalne.

W zachodnim skrzydle znajdzie się serce Muzeum, czyli ciąg galerii mieszczących kolekcję sztuki polskiej i międzynarodowej, a dalej za nimi znajdą się sale wystaw historycznych, poświęconych dziedzictwu różnych nurtów sztuki XX i XXI wieku. Natomiast projekty badawcze, polegające na eksploracji archiwaliów i dokumentacji (czego przykładem może być wystawa „Kiedy rano otwieram oczy, widzę film. Eksperyment w sztuce Jugosławii w latach 60. i 70.”, inaugurująca programową działalność Muzeum w jego siedzibie tymczasowej), znajdą miejsce w osobnej galerii, kończącej ciąg sal ekspozycyjnych.

Na końcu zachodniego skrzydła, w logicznym sąsiedztwie sal poświęconych badaniom nad sztuką, znajdzie się biblioteka i czytelnia Muzeum, połączona osobną klatką schodową z parterem budynku i z osobnym wejściem.

Integracja programu funkcjonalnego na dwóch kondygnacjach, przyjazny dla publiczności układ pomieszczeń wystawowych, edukacyjnych i rekreacyjnych, a także koncepcja dachu, który jest równocześnie i konstrukcją, i elewacją budynku – wszystkie te rozwiązania sprawiają, że koncepcja warszawskiego Muzeum osiąga maksymalną spójność i wyrazistość.